Kırk yıl önce, 16 Aralık 1985’te, Dördüncü Enternasyonal’in Uluslararası Komitesi (DEUK), Britanya şubesi İşçilerin Devrimci Partisi’nin (WRP) üyeliğini askıya aldı. Bu, Uluslararası Kontrol Komisyonu’nun raporuna verilen bir yanıttı; üyeliği askıya alma kararında belirtildiği gibi rapor, “WRP’nin DEUK’a ve uluslararası işçi sınıfına tarihi bir ihanet gerçekleştirmiş olduğunu” ortaya çıkarmıştı.
Kontrol Komisyonu’nun, daha önce bilinmeyen çok sayıda belge temelinde kanıtladığı üzere, WRP Sürekli Devrim Teorisi’ni tamamen terk etmişti. Bunun sonucunda “sömürge burjuvazisi kesimleri ile para karşılığında ilkesiz ilişkiler peşinde” koştuğu belgelenmişti.
WRP’nin üyeliğinin askıya alınması, Britanya şubesinde derin bir krizin ardından gerçekleşti. 30 Haziran 1985’te, Gerry Healy’nin özel sekreteri Aileen Jennings, Siyasi Komite’ye gönderdiği bir mektupla, Healy’nin uzun yıllar kadın kadroları istismar ettiğini ifşa etti. Healy, Cliff Slaughter ve Mike Banda skandalı örtbas etmeye ve bunu DEUK’tan ve üyelerden gizlemeye çalıştılar. WRP Kontrol Komisyonu tarafından bir soruşturma yapılmasını talep eden Merkez Komite üyesi Dave Hyland büyük baskılara maruz kaldı.
Ancak kriz artık saklanamaz hale gelmişti. Parti Healy’nin destekçileri ile Banda ve Slaughter’ın destekçileri arasında keskin bir mücadele içinde bölündü; her iki taraf da krizin siyasi kökenlerinin tartışılmasını engellemek istiyordu.
Krizden ancak ekim ayında haberdar olan Uluslararası Komite (UK), çatışan hiziplerin herhangi birini desteklemeyi reddetti. Healy’nin yetkisini kötüye kullanmasını kınadı ve bu yüzden onu 25 Ekim’de saflarından ihraç etti. Fakat UK, WRP’deki krizin nedeni olarak Slaughter ve Banda’nın iddia ettiği gibi yalnızca Healy’nin şahsi suistimalini görmedi; krizin temelinde tüm önderliğin uzun süreli oportünist ve ulusalcı yozlaşmasının bulunduğunu vurguladı.
UK, WRP’ye yönelik eleştirilerini, Amerika'daki İşçiler Birliği’nin üç yıl önce gündeme getirdiği açık programatik ve ilkesel meseleler temelinde şekillendirdi. İşçiler Birliği’nin ulusal sekreteri David North, 1982 ve 1984’te WRP’nin teorik anlayışları ve politik hattına dair kapsamlı bir eleştiri sunmuştu. North, Britanya şubesini 1970’lerde Pabloculuğun milliyetçi ve oportünist pozisyonlarına gitgide yaklaşmakla eleştirdi; oysa WRP, 1950’ler ve 1960’larda bu akıma kararlı biçimde karşı çıkmıştı.
Healy, Slaughter ve —başlangıçtaki tereddütlerden sonra— Banda, North’un eleştirisini örtbas ettiler, bunun DEUK içinde tartışılmasını engellediler ve ısrar edilmesi halinde İşçiler Birliği’ni ihraç etmekle tehdit ettiler.
DEUK’un Britanya şubesindeki krize dair 25 Ekim 1985 tarihli ilk açıklaması, krizin Healy’nin yozlaşmış pratiklerinin ifşasıyla patlak vermesine karşın kökende “WRP önderliğinin, sosyalist devrimin dünya partisini inşa etme stratejik görevinden giderek daha ulusalcı bir perspektife ve pratiğe doğru uzun süreli sapması”nın yattığını açıkça belirtiyordu.
DEUK, WRP üyelerinin “DEUK’un siyasi otoritesinin açıkça tanınması ve Britanya şubesinin onun kararlarına tabi olması temelinde” yeniden kaydedilmesini önerdi. Ayrıca WRP içindeki olayları soruşturmak üzere bir Uluslararası Kontrol Komisyonu kurdu.
Bu sırada Healy ile Yunanistan ve İspanya’daki destekçileri DEUK ile tüm ilişkileri koparmış ve çağrısı bizzat Healy tarafından yapılmayan herhangi bir toplantının otoritesini reddetmişlerdi. Savas Michael, Healy’yi otoritesine meydan okunamayacak bir “tarihi lider” ilan etti. [Ayrıca bkz. “Uluslararası Komite’nin, DEUK’un Yunanistan Şubesi, İşçilerin Enternasyonalist Birliği’nin Merkez Komitesi’ne Mektubu”, 9 Kasım 1985]
Slaughter ve Banda, WRP üyeleri önünde Uluslararası Komite’ye açıkça karşı çıkacak güçte olmadıkları için DEUK’un karar önergesini kabul ettiler. 27 Ekim’de düzenlenen WRP Olağanüstü Kongresi DEUK’un önergesini oybirliğiyle kabul etti.
Ne var ki Slaughter ve Banda, Enternasyonal’in otoritesine tabi olmayı kabul etmeye razı değillerdi. İşçiler Birliği’nin eleştirisini örtbas etmede belirleyici rol oynamış ve 1985 yazında Healy’nin istismarlarına karşı bir kontrol komisyonunun kurulmasını engellemeye çalışmış olan Slaughter, şimdi cinsel skandalı, ortaya konan siyasi meselelerin tartışılmasını engellemek için kullanıyordu.
26 Kasım’da, önde gelen Stalinistler ve revizyonistlerin katıldığı Londra’daki bir toplantıda Slaughter, DEUK’un Troçki suikastının arka planını açığa çıkarmak için başlattığı “Güvenlik ve Dördüncü Enternasyonal” soruşturmasını kınadı. Böylece WRP’yi Stalinistler, Pablocular ve Troçkizmin yeminli düşmanları ile işbirliği yönünde bir yola soktu.
DEUK 16 Aralık’ta Slaughter ve Banda’nın başlangıçta karşı çıktığı Uluslararası Kontrol Komisyonu raporunu görüşmek üzere toplandı. WRP bu toplantıda Slaughter, Simon Pirani, Tom Kemp ve DEUK’u destekleyen azınlığın temsilcisi Dave Hyland tarafından temsil edildi. DEUK adına ise David North, Peter Schwarz (Sosyalist İşçi Birliği [Bund Sozialistischer Arbeiter], Batı Almanya), Keerthi Balasuriya (Devrimci Komünist Birlik, Sri Lanka), Nick Beams (Sosyalist İşçi Birliği, Avustralya) ve diğer temsilciler hazır bulundu.
Kontrol Komisyonu, gizli iç belgelerin incelenmesine dayanan ara raporunu sundu; bu rapor DEUK’un bilgisi dışında, WRP önderliğinin Ortadoğu’daki birkaç burjuva rejimle kurmuş olduğu ilkesiz ilişkileri titizlikle açığa çıkardı. Uluslararası Komite soruşturmayı ısrarla talep etmese, bu belgeler ve ilişkiler gizli kalacaktı.
DEUK çoğunluğu bu rapora, WRP’nin üyeliğinin askıya alınmasını talep eden bir karar tasarısı sunarak yanıt verdi. Çoğunluk, Slaughter’ın Healy’nin ihanetten tek sorumlu olduğu şeklindeki iddiasını reddetti. Karar, “bu pratiklerin hayata geçirilmesine olanak veren ulusalcı yozlaşmanın siyasi sorumluluğu, tüm WRP önderliğine aittir,” diye belirtti.
Kararda ayrıca şunlar belirtiliyordu:
WRP önderleri, hem Britanya şubesi hem de Uluslararası Komite içinde, partinin siyasi çizgisi üzerine farklılıkların tartışılmasını engellediler.
DEUK, herhangi bir önderi bireysel olarak suçlamaya çalışmaz ancak tüm önderliği sorumlu tutar.
Bu yüzden DEUK, ilkelerini ve bütünlüğünü savunmak için, WRP’nin 8. Kongresi’ni takiben DEUK’un Olağanüstü Kongresi 1 Mart’tan geç olmamak kaydıyla toplanmaya çağrılıncaya kadar, Britanya şubesi olarak WRP’nin üyeliğini askıya alır.
Karar, uluslararası delegelerin ve David Hyland’ın desteğiyle kabul edildi. Slaughter, Kemp ve Pirani karara karşı oy verdiler.
DEUK toplantısı ertesi gün, 17 Aralık’ta devam etti. Slaughter ve Kemp, toplantıyı provokatif davranışlarla sabote etmeye çalıştılar. Genellikle dalgın bir profesör gibi davranan Kemp, Keerthi Balasuriya’ya yönelik açıkça ırkçı hakaretlere başvurdu; Keerthi yoldaş Kemp’in provokasyonlarını görmezden geldi.
Uluslararası Komite çoğunluğu şunu açıklıyordu: WRP’nin üyeliğinin askıya alınması, DEUK’un, büyüklüğü ne olursa olsun bir şubesinin siyasi ilkelere ihanetini hoş göremeyeceğini açıkça ortaya koymak için gerekliydi. İkinci bir karar tasarısı sunuldu; bu karar üyeliğin askıya alınmasını uygun tarihsel ve siyasi bağlama yerleştirdi ve WRP’nin DEUK’a yeniden kabul edilmesinin şartlarını belirledi:
Bu mücadele, Troçkizmin programatik temellerinin yeniden tasdik edilmesini içermektedir. 1938’de Lev Troçki tarafından kurulan Sosyalist Devrimin Dünya Partisi’nin tarihsel olarak kanıtlanmış tek önderliği olan Uluslararası Komite’de cisimleşen bu temeller şunlardır: Komünist Enternasyonal’in İlk Dört Kongre kararları (1919-1922); Sol Muhalefet Platformu (1927); Geçiş Programı (1938); Açık Mektup (1953) ve SWP ile Pablocular arasındaki düzmece yeniden birleşmeye karşı verilen mücadelenin belgeleri (1961-63).
Karar şöyle devam ediyordu:
DEUK ve WRP, Pablocu revizyonizme karşı mücadelenin tarihsel doğruluğunu yeniden teyit eder. Dördüncü Enternasyonal’in Uluslararası Komite’de muhafaza edilip cisimleşen sürekliliği, bu mücadeleye dayanmaktadır. Sosyalist İşçi Birliği’nin ulusal komitesinin 1961’de belirttiği gibi, Pablocu revizyonizm “Troçkizm içi bir eğilimi” temsil etmemektedir ve öyleymiş gibi görülemez. Pabloculuk, kökenleri itibarıyla, dünya emperyalizminin Troçkist hareket üzerindeki basınçlarına teslimiyeti temsil ediyordu. Onun karşıdevrimci rolünün tam tarihsel önemi, Sri Lanka’daki LSSP’nin M. Bandaranaike’nin burjuva koalisyon hükümetine girdiği 1964’te kanıtlandı. Dahası, ABD’deki SWP’nin Sürekli Devrim Teorisi’ni açıkça inkar etmesi ve Stalinist iki aşamalı devrim doktrinini savunması, Uluslararası Komite’nin 1963’teki ilkeli duruşunun doğruluğunu bir kez daha kanıtlamaktadır. Dünyanın her yerinde, Uluslararası Komite’nin önderliğinde Dördüncü Enternasyonal’in şubelerinin inşa edilmesi, Troçkizmin Pablocu düşmanlarına karşı amansız bir mücadele yürütülmesine bağlıdır.
Son olarak, karar, WRP’nin DEUK’a yeniden kabul edilebilmesi için gerekli şartları şöyle belirlemişti:
DEUK ve WRP Merkez Komitesi, şimdi, WRP’nin Healy önderliğindeki ulusalcı yozlaşmasının mirası olan mevcut sorunların mümkün olduğunca çabuk üstesinden gelmek, WRP içinde enternasyonalizmin temel ilkelerini yeniden teyit etmek ve WRP’nin Dördüncü Enternasyonal’in Uluslararası Komitesi’ne tam üyeliğini bu temelde yeniden yürürlüğe koymak için birlikte çalışacaktır. Bu ilişkinin örgütsel yapısı, Dördüncü Enternasyonal’in tüzüğünde ayrıntılı biçimde açıklandığı haliyle, daima Leninist demokratik merkeziyetçilik ilkelerine dayanacaktır.
Slaughter, Kemp ve Pirani bu karar tasarısına karşı oy verdi; DEUK’un programatik temellerini onaylamaya razı değillerdi. Yedi hafta önce WRP Kongresi, üyelerin DEUK’un siyasi otoritesinin tanınması temelinde yeniden kaydolmasını oybirliğiyle kararlaştırmıştı; ancak onlar şimdi bu otoriteyi kategorik biçimde reddediyorlardı.
Bu, WRP temsilcilerinin katıldığı son DEUK toplantısı oldu. Takip eden haftalarda WRP hızla sağa savruldu ve DEUK’un siyasi otoritesini reddetti. Workers Press gazetesi 7 Şubat 1986’da Mike Banda’nın “Neden Uluslararası Komite’nin Bir An Önce Gömülmesi ve Dördüncü Enternasyonal’in İnşası Gerekiyor: 27 Gerekçe” başlıklı anti-Troçkist saldırıyı yayımladı; David North buna Savunduğumuz Miras kitabıyla yanıt verdi.
8 Şubat’ta Slaughter ve Pirani, DEUK destekçilerini WRP’nin Sekizinci Kongresi’ne aldırmamak için polis çağırdı. Eğer delegeler ekim ayında belirlenen kriterlere göre seçilmiş olsaydı, DEUK destekçileri Kongre’de çoğunluğu sağlayacaklardı. Bu destekçiler daha sonra DEUK’un yeni Britanya şubesini kurdular.
Troçkist bir örgüt olarak WRP sona ermişti. Sonraki yıllarda Troçkizmden uzaklaşan sayısız gruba bölündü. Slaughter anarşizme yöneldi; Banda DEUK’tan kopuşun hemen ardından Troçkizmi reddedip Stalin’e övgüler düzdü ve Kürt milliyetçiliğini destekledi; Pirani Troçkizmden vazgeçip akademik bir kariyer yaptı.
WRP’nin üyeliğinin askıya alınması, Dördüncü Enternasyonal için tarihi bir dönüm noktasıydı. Bu, Uluslararası Komite’nin 1953’ten beri Pablocu oportünizme karşı verdiği uzun mücadelenin doruk noktasıydı. Artık, 32 yıl sonra, Troçkistler Dördüncü Enternasyonal üzerinde kontrolü yeniden sağlamıştı.
Bunu, Marksizmin yükselişi izledi. Kadrolar DEUK’un zengin teorik ve tarihsel mirasını yeniden içselleştirdiler, WRP krizinin altında yatan nesnel değişimleri analiz ettiler ve böylece Doğu Avrupa ile Sovyetler Birliği’nde kapitalizmin restorasyonuna karşı hazırlanmış oldular. Tüm küçük burjuva “sol” Sovyetler Birliği’nin dağıtılmasına yolundan dönerek tepki verip sosyalizmin başarısızlığını ilan ederken, DEUK tamamen farklı sonuçlar çıkardı.
Stalinist rejimlerin çöküşü, dünya ekonomisinin uluslararası karakteri ile ulus devlet arasındaki uzlaşmaz çelişkinin en keskin ifadesiydi; hem kapitalizmin hem de “tek ülkede sosyalizm” perspektifini savunan Stalinizmin temelinde bu çelişki vardı. Bu süreç, şiddetli krizler, savaşlar ve devrimci mücadelelerle yeni bir çağın başlamasına yol açacaktı; DEUK’un savunduğu Sürekli Devrim perspektifi bu dönemde belirleyici rol oynayacaktı.
Uluslararası Komite tüm çalışmalarını bu anlayış üzerine kurdu. 1990’ların ortalarında, eski ulusal örgütlerin niteliksel yozlaşmasının ve Dördüncü Enternasyonal ile işçi sınıfı arasındaki ilişkinin değişiminin farkına vararak şubelerini birliklerden partilere dönüştürdü. 1998’de DEUK, uluslararası sosyalizmin özgün sesi olarak Dünya Sosyalist Web Sitesi’ni (WSWS) kurdu. Ve 12 Aralık’ta WSWS, son teknolojinin çığır açıcı bir uygulaması olan Sosyalizm AI’yı uluslararası işçi sınıfının siyasi eğitimi ve seferberliği için kullanıma sundu.
Bu bağlamda, kırk yıl önce yaşanan olayların tarihsel önemi daha da belirginleşiyor. Devrimci partideki netleşme süreci, kitlelerin büyük devrimci mücadelelere yönelimini öngörür. WRP krizine ilkesel müdahalesi sayesinde DEUK, kırk yıl önce modern işçi sınıfının küresel karakterine karşılık gelen gerçekten uluslararası bir Troçkist dünya partisinin inşası için rotayı belirleyebilmiştir. Dünya kapitalizminin derinleşen krizi koşullarında, Uluslararası Komite’nin önderliğindeki Dördüncü Enternasyonal, dünya genelinde kitlesel devrimci mücadelelerin önderliği olarak ortaya çıkacaktır.