Μετάφραση άρθρου που δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 14 Φεβρουαρίου
Συνεχίζονται οι διαμαρτυρίες στην Ελλάδα, μετά τις μαζικές διαδηλώσεις στη χώρα και διεθνώς στα τέλη Ιανουαρίου, με αίτημα να αποδοθεί δικαιοσύνη στους 57 νεκρούς στο σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών το 2023 και να σταματήσει η συγκάλυψη από την κυβέρνηση.
Χιλιάδες μαθητές και σπουδαστές βγήκαν στους δρόμους σε όλη τη χώρα στις 7 Φεβρουαρίου, με διαδηλώσεις στην Αθήνα και Θεσσαλονίκη, καθώς και στη Λάρισα, την Πάτρα, τις Σέρρες, τον Βόλο, τα Χανιά και το Ηράκλειο. (Δείτε πλάνα από τη διαμαρτυρία στην Αθήνα στο παρακάτω βίντεο.)
Η συνδικαλιστική ομοσπονδία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ΟΛΜΕ προκήρυξε τρίωρη στάση εργασίας για να συμπέσει με τις μαθητικές διαδηλώσεις.
Οι διαμαρτυρίες του Ιανουαρίου πυροδοτήθηκαν από τη δημοσιοποίηση συγκλονιστικού ηχητικού υλικού που δείχνει ότι περίπου 30 από τα 57 θύματα ήταν ακόμα ζωντανά για ένα διάστημα μετά τη σύγκρουση. Πιθανότατα πέθαναν λόγω ασφυξίας ή εγκαυμάτων, καθώς η σύγκρουση προκάλεσε τεράστια έκρηξη και πυρκαγιά στα μπροστινά βαγόνια. Μια νεαρή επιβάτης που κάλεσε το 112 για να αναφέρει το περιστατικό ακούγεται να αγκομαχά στις τελευταίες της στιγμές: «Δεν έχω οξυγόνο». Τα λόγια της υιοθετήθηκαν ως το κύριο σύνθημα των διαδηλώσεων του Ιανουαρίου.
Τρεις ημέρες μετά τις διαδηλώσεις της 26ης Ιανουαρίου, η συντηρητική κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας (ΝΔ) βρισκόταν σε κατάσταση πλήρους «damage control», με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη να δίνει συνέντευξη στο βραδινό δελτίο ειδήσεων του Alpha. Ωστόσο αντί να διασφαλίσει τη θέση του ο Μητσοτάκης ενοχοποίησε τον εαυτό του βαθύτερα. Αναίρεσε το προηγούμενο αφήγημά του ότι όλοι οι ισχυρισμοί περί συγκάλυψης ήταν «θεωρίες συνωμοσίας», δηλώνοντας ότι «με αυτά τα οποία γνωρίζω σήμερα, δεν θα έλεγα τότε αυτό το οποίο είπα.» Αυτό αφορούσε τον προηγούμενο ισχυρισμό του ότι δεν υπήρχε εύφλεκτο υλικό στην εμπορευματική αμαξοστοιχία που συγκρούστηκε με το επιβατικό τρένο, δημιουργώντας την τεράστια πύρινη σφαίρα και σκοτώνοντας περισσότερους ανθρώπους από ό,τι στην αρχική σύγκρουση.
Αμέσως μετά τη σύγκρουση, περίπου 300 κυβικά μέτρα χώματος απομακρύνθηκαν αμέσως – «ατύπως και χωρίς έγκριση από κάποια επίσημη αρχή», σύμφωνα με διάταξη που εστάλη στο ελληνικό Κοινοβούλιο από την εισαγγελέα εφετών Λάρισας, και η περιοχή μπαζώθηκε – πιθανότατα για να αποκρυφτεί το γεγονός ότι η εμπορική αμαξοστοιχία που συγκρούστηκε με την επιβατική μετέφερε παράνομο εύφλεκτο υλικό που προκάλεσε την έκρηξη. Ο κ. Μητσοτάκης υποστήριξε: «Αν πάρθηκαν κάποιες επιχειρησιακές αποφάσεις για να σταθεροποιηθεί το έδαφος, για να μπορεί να πάει ένας γερανός να σηκώσει το τρένο για να δούμε τι υπάρχει από κάτω, αυτές δεν τις γνωρίζω και δεν οφείλω να τις γνωρίζω. Αλλά είμαι σίγουρος ότι όλα έγιναν με καλό σκοπό. Και ο σκοπός εκείνη τη στιγμή δεν ήταν να συγκαλυφθεί οτιδήποτε.»
Οι ήδη σαθροί ισχυρισμοί του Μητσοτάκη άρχισαν να καταρρέουν μόλις μία ημέρα αργότερα, όταν ο δημοσιογράφος του αστυνομικού ρεπορτάζ Βασίλης Λαμπρόπουλος αποκάλυψε στο Mega λεπτομέρειες από γραπτές καταθέσεις αστυνομικών που είχαν αναλάβει την περιοχή μετά το δυστύχημα. Σύμφωνα με τον Λαμπρόπουλο, «οι αξιωματικοί [της αστυνομίας] είχαν κληθεί σε σύσκεψη το βράδυ της 3ης Μαρτίου, τρεις ημέρες μετά το ατύχημα, στο σημείο της τραγωδίας, όπου μια σειρά από κυβερνητικά και υπηρεσιακά στελέχη και εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης τους πίεσαν, παρότι οι ίδιοι έλεγαν ότι δεν πρέπει να μπαζωθεί ο χώρος λόγω του ότι ήταν σε εξέλιξη οι αυτοψίες και ότι αν το έκαναν θα έπρεπε να ενημερωθούν οι δικαστικές αρχές πράγμα το οποίο το ξεπέρασαν και είχαμε τις σχετικές παρεμβάσεις και τελικά έγινε το μπάζωμα.»
Μεταξύ των κυβερνητικών αξιωματούχων που κατονομάστηκαν ως παρόντες ήταν ο τότε υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ Χρήστος Τριαντόπουλος και ο γενικός γραμματέας στο υπουργείου Μεταφορών Γιάννης Ξιφάρας.
Ο πρωταγωνιστικός ρόλος του Τριαντόπουλου στη συγκάλυψη ήταν ξεκάθαρος από την αρχή. Σε συνέντευξή του τον Μάρτιο του 2023, λίγες μόλις εβδομάδες μετά το δυστύχημα, δήλωσε: «Εγώ έτυχε με εντολή του πρωθυπουργού να το διαχειριστώ κιόλας από κοντά, να βρεθώ στο σημείο [του δυστυχήματος] για πέντε μέρες»
Πληροφορίες σχετικά με το μπάζωμα της περιοχής κατόπιν εντολής της κυβέρνησης άρχισαν να έρχονται στην επιφάνεια τον περασμένο Μάιο, με τους συγγενείς να υποβάλλουν μήνυση κατά του Τριαντόπουλου για τον ρόλο του σε αυτό.
Με αφορμή τις αποκαλύψεις, το σοσιαλδημοκρατικό ΠΑΣΟΚ κατέθεσε πρόταση για τη σύσταση προανακριτικής επιτροπής σχετικά με το ρόλο του Τριαντόπουλου στη συγκάλυψη, προκαλώντας την παραίτηση του τελευταίου από την κυβέρνηση. Η δικογραφία κατά του Τριαντόπουλου είχε υποβληθεί από τους δικαστές στο κοινοβούλιο τον περασμένο Αύγουστο, όπως προβλέπει ο νόμος περί ευθύνης υπουργών. Την αποκάλυψη της δικογραφίας την έκανε η συντηρητική Εστία, γεγονός που δεν καλύφτηκε ευρέως από τα μέσα ενημέρωσης. Ωστόσο ο τότε πρόεδρος της Βουλής, βουλευτής της ΝΔ Κωνσταντίνος Τασούλας, δεν έθεσε τις κατηγορίες ενώπιον της ολομέλειας. Άξιο επισήμανσης είναι πως ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν συνένοχος στο γεγονός αυτό, εφόσον τα ηγετικά του στελέχη είχαν πλήρη ενημέρωση για τις κατηγορίες.
Αυτό κατέστη σαφές από την αντιπρόεδρο της Βουλής και βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Όλγα Γεροβασίλη την περασμένη εβδομάδα, η οποία δήλωσε ότι οι νομικοί του ΣΥΡΙΖΑ μελέτησαν τη δικογραφία και πως «θεωρήσαμε ότι τότε ήταν πρόωρο να κάνουμε ενέργειες και θεωρήσαμε ότι έπρεπε να περιμένουμε μέχρι να έρθουν και άλλα στοιχεία.» Επίσης επιβεβαίωσε ότι η δικογραφία δεν ανακοινώθηκε στη Βουλή.
Η Γεροβασίλη δικαιολόγησε αυτή την παραβίαση των κανονισμών της Βουλής ισχυριζόμενη ότι «είναι ασαφές αν πρέπει ή όχι να ανακοινώνονται αυτά τα στοιχεία και μπορεί κάποιος να το χρησιμοποιήσει κατά το δοκούν.» Σχετικά με την απραξία του ΣΥΡΙΖΑ συμπλήρωσε ότι «καταλήξαμε στο συμπέρασμα – έχοντας δει το σύνολο των στοιχείων – ότι προκύπτει μόνο ένα πλημμέλημα.»
Σε ανάρτησή της στο Twitter/X η πρόεδρος του Συλλόγου Συγγενών Θυμάτων Τεμπών Μαρία Καρυστιάνου ήταν δηκτική κατά της Γεροβασίλη δηλώνοντας ότι «η παραπλανητική σημερινή σας δήλωση με σκοπό να στηρίξετε μια υπόλογη και έκθετη κυβέρνηση, θέτει σοβαρές αμφιβολίες για τα κίνητρα, που εν τέλει καθορίζουν τα λόγια σας.»
Αν και το δυστύχημα στα Τέμπη συνέβη επί των ημερών της ΝΔ, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει εξίσου συμφέρον να κλείσει η έρευνα εφόσον είναι και αυτός εμπλεκόμενος στο έγκλημα μαζί με όλες τις προηγούμενες συντηρητικές και σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις που κατέστρεψαν τους ελληνικούς σιδηροδρόμους καθιστώντας τους μη ασφαλείς. Αυτό αναγνωρίζεται από τον κόσμο στις διαδηλώσεις καθώς υποδηλώνει το εξής σύνθημα των φοιτητικών κινητοποιήσεων της περασμένης εβδομάδας: «ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ, Νέα Δημοκρατία, το έγκλημα αυτό έχει ιστορία!».
Με το αφήγημα της κυβέρνησης να καταρρέει οι προσπάθειες για τη διατήρηση της συγκάλυψης συνεχίζονται. Την περασμένη εβδομάδα προέκυψε νέο υλικό από βίντεο, το οποίο παραδόθηκε στις δικαστικές αρχές από τον δικηγόρο που εκπροσωπεί την εταιρεία που διαχειρίζεται την βιντεοεπιτήρηση και της διαδρομής των τρένων για λογαριασμό του ΟΣΕ.
Τα βίντεο υποτίθεται ότι δείχνουν την εμπορική αμαξοστοιχία τη νύχτα του ατυχήματος χωρίς βυτία και με μόνο λαμαρίνες στα τρία πρώτα βαγόνια. Το γεγονός ότι τα βίντεο δημοσιοποιήθηκαν από τον φιλοκυβερνητικό δημοσιογράφο Άρη Πορτοσάλτε στον λογαριασμό του στο X κατέστησε σαφές ότι η δημοσιοποίησή τους ήταν μέρος μιας ενορχηστρωμένης προσπάθειας να στηριχθεί το επίσημο αφήγημα ότι η έκρηξη προκλήθηκε από τα έλαια σιλικόνης από τους μετασχηματιστές του επιβατικού τρένου.
Αυτό το αφήγημα δεν καταρρίφθηκε μόνο από το πόρισμα των οικογενειών των θυμάτων, αλλά και από ένα πρόσθετο πόρισμα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ), το οποίο επίσης απέρριψε τα έλαια σιλικόνης ως πηγή της έκρηξης. Μιλώντας στην οικονομική εφημερίδα Ναυτεμπορική αυτή την εβδομάδα, ο Κώστας Λακαφώσης, ένας από τους εμπειρογνώμονες που όρισαν οι οικογένειες, δήλωσε πως «το Πολυτεχνείο έχει ερωτηθεί πράγματα πολύ σαφή και πολύ ξεκάθαρα που δεν έχουν σχέση με τα βίντεο. Μπορούν τα έλαια σιλικόνης να προκαλέσουν αυτό το αποτέλεσμα; Αυτή την τεράστια πυρόσφαιρα διαρκείας 10 δευτερολέπτων και διαμέτρου 80 μέτρων;».
Αυτή την εβδομάδα ο Παύλος Ασλανίδης, ο οποίος έχασε τον γιο του Δημήτρη στο δυστύχημα, δήλωσε στην τηλεόραση του ΑΝΤ1 για την ξαφνική εμφάνιση των βίντεο από το τρένο: «Μάλλον θέλουν να φύγουμε από το θέμα της έκρηξης και της φωτιάς από την οποία κάηκαν 27 άνθρωποι. Αποπροσανατολισμός μόνο».
Ο δικηγόρος που εκπροσωπεί τις οικογένειες, Στέλιος Σούρλας, δήλωσε στο δελτίο ειδήσεων του Mega αυτή την εβδομάδα: «Αμφισβητώ ευθέως τη γνησιότητα των βίντεο». Ζήτησε την διερεύνηση της γνησιότητας των βίντεο να γίνει από τη Διεύθυνση Εγκληματολογικών Ερευνών και όχι από τους πραγματογνώμονες που διόρισε ο εφέτης ανακριτής Σωτήρης Μπακαΐμης, δεδομένου ότι «είναι οι ίδιοι που κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η έκρηξη προκλήθηκε από τα έλαια σιλικόνης.» Η ομάδα του Μπακαΐμη πιστοποίησε τα βίντεο ως γνήσια την Πέμπτη.
Έρευνα της εταιρείας ερευνών κοινής γνώμης Public Issue διαπίστωσε ότι οι αρχικές διαμαρτυρίες των Τεμπών τον Μάρτιο του 2023 ήταν ακόμη μεγαλύτερες από τις μαζικές διαμαρτυρίες που ξέσπασαν στην Ελλάδα κατά του μνημονίου του ΠΑΣΟΚ το 2011 και επίσης μεγαλύτερες από εκείνες κατά των βίαιων περικοπών των συντάξεων και άλλων μέτρων λιτότητας της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ το 2016. Σύμφωνα με το παρακάτω γράφημα της Public Issue εκτιμάται ότι 2,5 εκατομμύρια άνθρωποι άνω των 17 – σχεδόν το ένα τέταρτο του πληθυσμού της χώρας – συμμετείχαν σε κινητοποιήσεις για τα Τέμπη το 2023 μετά το ατύχημα.
Το νούμερο αυτό δεν περιλαμβάνει τους πολλούς νέους που συμμετείχαν στις διαμαρτυρίες κατά των θανάτων που συνέβησαν σε ένα τρένο γεμάτο με φοιτητές. Το αισθητό κύμα οργής που διευρύνεται μετά από δύο χρόνια για το έγκλημα στα Τέμπη και τη συγκάλυψή του απειλεί να ρίξει την κυβέρνηση Μητσοτάκη. Η οργή για τα Τέμπη συνενώνεται με την αυξανόμενη δυσαρέσκεια για τη συνεχιζόμενη λιτότητα, την αύξηση της ανισότητας και τις επιθέσεις στα δημοκρατικά δικαιώματα και έχει προκαλέσει ανησυχία στους κυβερνητικούς κύκλους της Ελλάδας.
Την πιο δυσοίωνη προειδοποίηση προς την άρχουσα τάξη απηύθυνε ο Μανώλης Κοττάκης, διευθυντής της Εστίας, της παλαιότερης εφημερίδας στην Ελλάδα. Στο φύλλο στις 12 Φεβρουαρίου έγραψε: «Αυτό που δεν καταλαβαίνουν, όμως, όσοι είναι κλεισμένοι σε γραφεία είναι πως το τυχόν απαλλακτικό έρευνα της δικαστικής έρευνας για την εμπορική θα γλιτώσει κάποιους από το σκαμνί, αλλά θα φουντώσει τόσο το κύμα της διαμαρτυρίας και της αγανάκτησης των πολιτών για τη συγκάλυψη που στο τέλος θα οδηγηθούν με θόρυβο στο σκαμνί της λαϊκής ετυμηγορίας. Οι τεκτονικές πλάκες του εκλογικού σώματος κινούνται ήδη αθόρυβα. Ας μην υποτιμάται και τούτο: Όσο πιο πολύ συμπιέζεις το ελατήριο για να συγκαλύψεις τόσο ψηλότερα εκτινάσσεται μετά την απελευθέρωσή του. Νόμος.»
Μια άλλη ένδειξη ανησυχίας είναι το γεγονός ότι η ΓΣΕΕ αναγκάστηκε τελικά να συμμετάσχει στην επερχόμενη 24ωρη γενική απεργίας που είχε κηρύξει αρχικά η ΑΔΕΔΥ, για τις 28 Φεβρουαρίου. Κάθε φορά που η συνδικαλιστική γραφειοκρατία προκηρύσσει γενική απεργία, είναι σημάδι ότι φοβάται μια κλιμάκωση της ταξικής πάλης που θα μπορούσε να ξεφύγει από τον έλεγχό της.